Vajrasūcī
Technical Details
vajrasūcī
jagadguruṃ mañjughoṣaṃ natvā vākkāyacetasā|
aśvaghoṣo vajrasūcīṃ sūtrayāmi yathāmatam||1||
vedāḥ pramāṇaṃ smṛtayaḥ pramāṇaṃ dharmārthayuktaṃ vacanaṃ pramāṇam|
yasya pramāṇaṃ na bhavetpramāṇaṃ kastasya kuryādvacanaṃ pramāṇam||2||
saptavyādhā daśārṇeṣu mṛgāḥ kālañjare girau|
cakravākāḥ śaradvīpe haṃsāḥ sarasi mānase||3||
te'pi jātāḥ kurukṣetre brāhmaṇā vedapāragāḥ||4||
adhītya caturo vedān sāṅgopāṅgena tavatttaḥ|
śūdrātpratigrahagrāhī brāhmaṇo jāyate kharaḥ||5||
kharo dvādaśajanmāni ṣaṣṭhijanmāni śūkaraḥ|
śvānaḥ saptatijanmāni-ityevaṃ manurabravīt||6||
hastinyāmacalo jāta ulūkyāṃ keśapiṅgalaḥ|
agastyo'gastipuṣpācca kauśikaḥ kuśasambhavaḥ||7||
kapilaḥ kapilājjātaḥ śaragulmācca gautamaḥ|
droṇācāryastu kalaśāttittiristittirīsutaḥ||8||
reṇukā'janayadrāmamṛṣyaśṛṅgamuniṃ mṛgī|
kaivartinyajanayad vyāsaṃ kuśikaṃ caiva śūdrikā||9||
viśvāmitraṃ ca caṇḍālī vasiṣṭhaṃ caiva urvaśī|
na teṣāṃ brāhmaṇī mātā lokācārācca brāhmaṇāḥ||10||
sadyaḥ patati māṃsena lākṣayā lavaṇena ca|
tryahācchūdraśca bhavati brāhmaṇaḥ kṣīravikrayī||11||
ākāśagāmino viprāḥ patanti māṃsabhakṣaṇāt|
viprāṇāṃ patanaṃ dṛṣṭvā tato māṃsāni varjayet||12||
brāhmaṇatvaṃ na śāstreṇa na saṃskārairna jātibhiḥ|
na kulena na vedena na karmaṇā bhavettataḥ||13||
nirmamo nirahaṅkāro niḥsaṅgo niṣparigrahaḥ|
rāgadveṣavinirmuktastaṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ||14||
satyaṃ brahma tapo brahma brahma cendriyanigrahaḥ|
sarvabhūte dayā brahma etad brāhmaṇa lakṣaṇam||15||
satyaṃ nāsti tapo nāsti nāsti cendriyanigrahaḥ|
sarvabhūte dayā nāsti etaccāṇḍālalakṣaṇam||16||
devamānuṣanārīṇāṃ tiryagyonigateṣvapi|
maithunaṃ nādhigacchanti te viprāste ca brāhmaṇāḥ||17||
na jātirdṛśyate tāvad guṇāḥ kalyāṇakārakāḥ|
caṇḍālo'pi hi tatrasthastaṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ||18||
vṛṣalīphenapītasya niḥśvāsopahatasya ca|
tatraiva ca prasūtasya niṣkṛtirnopalabhyate||19||
śūdrīhastena yo bhuṃkte māsamekaṃ nirantaram|
jīvamāno bhavecchūdro mṛtaḥ śvānaśca jāyate||20||
śūdrīparivṛto vipraḥ śūdrī ca gṛhamedhinī|
varjitaḥ pitṛdevena rauravaṃ so'dhigacchati||21||
araṇīgarbhasambhūtaḥ kaṭho nāma mahāmuniḥ|
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam||22||
kaivartīgarbhasambhūto vyāso nāma mahāmuniḥ|
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam||23||
urvarśīgarbhasambhūto vasiṣṭho'pi mahāmuniḥ|
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam||24||
hariṇīgarbhasambhūta ṛṣyaśrṛṅgo mahāmuniḥ|
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam||25||
caṇḍālī garbhasambhūto viśvāmitro ? mahāmuniḥ|
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam||26||
tāṇḍūlīgarbhasambhūto nārado hi mahāmuniḥ|
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam||27||
jitātmā yatirbhavati..................... jitendriyaḥ|
[yatātmā yatirbhavati vijitātmā (jitātmā ca) jitendriyaḥ|]
tapasā tāpaso jāto brahmacaryeṇa brāhmaṇaḥ||28||
na ca te brāhmaṇīputrāste ca lokasya brāhmaṇāḥ|
śīlaśaucamayaṃ brahma tasmātkulama kāraṇam||29||
śīlaṃ pradhānaṃ na kulaṃ pradhānaṃ kulena kiṃ śīlavivarjitena|
bahavo narā nīcakula prasūtāḥ svargaṃ gatāḥ śīlamupetya dhīrāḥ ||30||
mukhato brāhmaṇo jāto bāhubhyāṃ kṣatriyastathā|
urubhyāṃ vaiśyaḥ saṃjātaḥ padbhyāṃ śūdraka eva ca||31||
pāṇḍostu viśrutaḥ putraḥ sa vai nāmnā yudhiṣṭhiraḥ|
vaiśampāyanamāgamya prāñjaliḥ paripṛcchati||32||
ke ca te brāhmaṇāḥ proktāḥ kiṃ vā brāhmaṇalakṣaṇam|
etadicchāmi bho jñātuṃ tad bhavān vyākaroti me||33||
kṣāntyādibhirguṇairyuktastyakta daṇḍo nirāmiṣaḥ|
na hanti sarvabhūtāni prathamaṃ brahmalakṣaṇam||34||
yadā sarvaṃ para-dravyaṃ pathi vā yadi vā gṛhe|
adattaṃ naiva gṛhṇāti dvitīyaṃ brahmalakṣaṇam||35||
tyaktvā krūrasvabhāvaṃ tu nirmamo niṣparigrahaḥ|
muktaścarati yo nityaṃ tṛtīyaṃ brahmalakṣaṇam||36||
devamānuṣa nārīṇāṃ tiryagyonigateṣvapi|
maithunaṃ hi sadā tyaktaṃ caturthaṃ brahmalakṣaṇam||37||
satyaṃ śaucaṃ dayā śaucaṃ śaucamindriyanigrahaḥ|
sarvabhūta dayā śaucaṃ tapaḥ śaucañca pañcamam||38||
pañcalakṣaṇasampanna īdṛśo yo bhaved dvijaḥ|
tamahaṃ brāhmaṇaṃ brūyāṃ śeṣāḥ śūdrā yudhiṣṭhira||39||
na kulena na jātyā vā kriyābhirbrāhmaṇo bhavet|
caṇḍālo'pi hi vṛtastho brāhmaṇaḥ sa yudhiṣṭhira||40||
ahiṃsā brahmacaryaṃ ca viśuddhācca pratigrahaḥ|
phalena na samarthaṃ ca brāhmaṇaḥ syādyudhiṣṭhira||40 a||
ekavarṇamidaṃ pūrvaṃ viśvamāsīdyudhiṣṭhira|
karmakriyāviśeṣeṇa cāturvarṇyaṃ pratiṣṭhitam||41||
sarve vai yonijā martyāḥ sarve mūtrapurīṣiṇaḥ|
ekendriyendriyārthāśca tasmācchīlaguṇairdvijāḥ||42||
śūdro'pi śīlasampannoguṇavān brāhmaṇo bhavet|
brāhmaṇo'pi kriyāhīnaḥ śūdrātpratyavaro bhavet||43||
pañcendriyārṇavaṃ ghoraṃ yadi śūdro'pi tīrṇavān|
tasmai dānaṃ pradātavyamaprameyaṃ yudhiṣṭhira||44||
na jātirdṛśyate rājan guṇāḥ kalyāṇakārakāḥ|
jīvitaṃ yasya dharmārthe parārthe yasya jīvitam|
ahorātraṃ caretkṣāntiṃ taṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ||45||
parityajya gṛhāvāsaṃ ye sthitā mokṣakākṣiṇaḥ|
kāmeṣvasaktāḥ kaunteya brāhmaṇāste yudhiṣṭhira||46||
ahiṃsānirmamatvaṃ cā matkṛtyasya varjanam|
rāgadveṣanivṛttiśca etad brāhmaṇalakṣaṇam||47||
kṣamā dayā damo dānaṃ satyaṃ śaucaṃ smṛtirghṛṇā|
vidyā vijñānamāstikyametad brāhmaṇalakṣaṇam||48||
gāyatrīmātra sāro'pi varaṃ vipraḥ suyantritaḥ|
nāyantritaścaturvedī sarvāśī sarvavikrayī||49||
ekarātroṣitasyāpi yā gatirbrahmacāriṇaḥ|
na tatkratusahasreṇa prāpnuvanti yudhiṣṭhira||50||
pāragaṃ sarvavedānāṃ sarvatīrthābhiṣecanam|
muktaścarati yo dharmaṃ tameva brāhmaṇaṃ viduḥ||51||
yadā na kurute pāpaṃ sarvabhūteṣu dāruṇam|
kāyena manasā vācā brahma sampadyate tadā||52||
asmābhiruktaṃ yadidaṃ dvijānāṃ mohaṃ nihantuṃ hatabuddhiṃkānām|
gṛhmantu santo yadi yuktametanmuñcantvathāyuktamidaṃ yadi syāt||53||
kṛtiriyaṃ siddhācāryāśvaghoṣapādānāmiti
vajra-sūcī samāpteti śubham||